Vinkeveen


Mooie gebeeldhouwde wapens op de replica palen uit 2010. Hieronder de eerste paal aan Mijdrechtse Dwarsweg. 


Een foto van Google streetmap van de tweede paal aan de Mijdrechtse Dwarsweg. Ik moet nog een eigen foto maken.


Een originele scheydtpaal staat nog aan de Poeldijk in Waverveen, iets ten oosten van de weg. Deze paal is een beschermd gemeentelijk monument. Let op het kleine paaltje, er moet nog worden uitgezocht of het een gemeentegrenspaal is of wellicht een waterschapsgrens.

Botsholsedijk
Tussen het graafschap Holland en het Sticht, het grondgebied van de bisschop van Utrecht, bestond in de middeleeuwen grote rivaliteit. Het gebied dat nu De Ronde Venen vormt, lag in de grensstreek van beide gewesten en was daardoor regelmatig het toneel van bloedige strijd. Bij een conflict in de laat 13e eeuw tussen Gijsbrecht, Heer van Aemstel, de graaf van Holland en de bisschop van Utrecht moest de laatste flink wat grond prijsgeven. De kaarten laten een diepe kerf zien in het grondgebied van het Utrechts gewest. In de loop der tijd is in opdracht van de Staten van Holland en de Staten van Utrecht een duidelijke grens getrokken tussen de gewesten. Op een kaart uit 1771 staan nog tien scheydtpalen afgebeeld. Ze stonden op plaatsen waar gebiedsgrenzen langs wegen liepen. De scheydtpalen toonden aan één zijde het wapen van Holland: een staande leeuw. Aan de andere zijde stond het wapen van het Sticht: een staande leeuw en het bisschoppelijke wapen. Bij de provinciale herindeling in 1841 zijn Waverveen en de aangrenzende gronden weer in Utrechtse handen gekomen. In 2009 heeft de Historische Vereniging De Proosdijlanden in samenwerking met de gemeente De Ronde Venen het initiatief genomen om van drie scheydtpalen replica's te vervaardigen. [Tekst van het infobord dat bij de palen is opgesteld.]

De Leeuwenpalen

De eerste paal van de 23 heeft nog geen nummer, die heet gewoon Leeuwenpaal. Hij staat aan de noordkant van Blaricum, vrijwel aan de afslag, aan de rechterkant, net na de carpool. De paal is van recente makelij, in 1977 is het originele exemplaar van de Leeuwenpaal geneuveld.
De "koning der grenspalen" gaf de plek aan vanwaar in 1342 na een reeks van oorlogen tussen Holland en Utrecht de grens moest worden getrokken. In 1342 was Jan van Arkel door graaf Willem IV tot bisschop benœmd om de Hollandse belangen in het Sticht te behartigen. De kerkvorst keerde zich echter al snel tegen de Hollands invloed. Van Arkel ging onder andere in het offensief tegen het door Holland bezette Eemnes, dat in vlammen opging. In mei 1351 werd de vrede getekend waarbij onder andere de grensscheiding tussen Gooi en Eemnes ontstond . Toen vervolgens de ,,dolle hertog" Willem V aan de macht kwam in Holland, brak opnieuw een felle oorlog uit. Pas in 1356 konden de eerder overeengekomen grensafspraken worden uitgevoerd.
De volgende paal is nr. 1, op de grens van Eemnes en Laren.
Leeuwenpaal
Paal nummer 1.
Na eeuwenlange grensconflicten bereiken de Staten van Utrecht en Holland in 1719 overeenstemming over de definitieve grens tussen beide staten. De grens zelf dateert reeds uit 1351, waarna in 1356 de eerste grenstekens geplaatst zijn. De grens van Eemnes tot Loosdrecht wordt vanaf 1719 aangeduid door 23 hardstenen palen, die in 1925 hersteld of vervangen worden.

Paal 2 staat waar de Gooiergracht op de Verlegde Laarderweg uitkomt. Enkele tientallen meters van paal 1. De grens maakt daar een West/Oost sprongetje. De oude paal werd in 1940 slachtoffer van een aanrijding. Het gerestaureerde exemplaar is te vinden in het Goois Museum in De Vaart.
De grens gaat verder langs de Gooiergracht Zuid, in de richting van de Utrechtse Dom. Immers, bij de Conventie werd bepaald "dat van daar de voorschreven scheiding voort suydwaarts aen sal lopen linie recht op St. Martens toorn te Utrecht, so verre het district van Eemnes binnendyks streckt".

De nieuwe palen worden in opdracht van de provincies Utrecht en Noord-Holland naar ontwerp van Prof. A.W.H. Odé geplaatst. De oude palen dragen de wapens van het graafschap Holland en Utrecht. Het Utrechtse wapen is een gecombineerd wapen van het graafschap Holland, het bisdom/sticht Utrecht en de stad Utrecht. Bij de nieuwe palen is de leeuw van Holland vervangen door de drie leeuwen van Noord-Holland. De palen zijn gemaakt van natuursteen. Het zijn monolithische langgerekte palen, vrijwel vierkant grondvlak, afgeschuinde hoeken, bovenaan wapens aan straat- en achterzijde.
Deze bleek tijdens de inspectie in 1923 in stukken te zijn gebroken en is door een nieuw model vervangen.
Paal 4 is zowel in 1923 (verdwenen) als in 1968 (vernield) door Rijkswaterstaat vervangen.
Staat in de berm van de snelweg (de A1), maar gelukkig niet achter een geluidsscherm.
Tegenover Motel de Witte Bergen
De oorspronkelijke paal 5 werd in 1952, vermoedelijk door een militaire vrachtauto, vernield en moest dus worden vervangen.
Paal 6 staat midden in een tuin. De oorspronkelijke paal staat in Amersfoort, in de tuin van het stadsmuseum Flehite, weliswaar korter dan origineel, maar voor de rest in redelijke staat.
Rond 1307 ontstond er een conflict tussen de Graaf van Holland en de Bisschop van Utrecht over de moerasachtige wildernis tussen het Gooi en Utrecht. De Eemnessers ontgonnen het moeras steeds verder naar het westen en de Gooiers naar het oosten. In 1535 werd het geschil beslecht. Op last van Bisschop Jan van Arkel werd door burgemeester Lewe Volksaardsz.van Eemnes een paal geplaatst die de grens tussen Holland en Utrecht zou vormen. Hij plaatste die paal zo dicht mogelijk bij de zee(' also naer an der zee, als men ’t lant op die tijt mocht betreden'). Naar het oosten vormde een verlandde kreek die op de Eem uitmondde, de grens en naar het zuidwesten ‘raaide’ de paal op de Domtoren (daar komt de naam Hollandse Rading vandaan!). Die verlandde kreek boog in de buurt van de eerste Leeuwenpaal af naar het zuidwesten en heette toen al Gooyersgracht. Land dat de Eemnessers hadden ontgonnen zou net buiten die raaiing vallen. Daarom werd de Gooiersgracht de grens tot waar de Hollandsesloot begon. Daar versprong de grens 60 meter om verder de lijn (raaiing) van de eerste leeuwenpaal naar de Domtoren te volgen. Die verspringing brengt de grens vanaf paal 6 tot midden op de snelweg en vandaar dus zuidwaards.
Nummer 7 staat weer aan de snelweg nu aan de A27, helaas achter het geluidscherm. Dus deze foto is noodgedwongen van de overkant van de weg genomen. Vanaf het talud vlak bij paal 6. Stoppen op de vluchtstrook als je noordwaards rijdt is de enige mogelijkheid om deze paal van dichterbij te fotograferen. Ik heb het zelf nog niet kunnen constateren dus, maar de paal schijnt verkeerd om te staan, iets wat wel vaker gebeurt met grenspalen die worden vernieuwd.

Paal 8 staat een stukje voor de onbewaakte overweg. In 1923 ontdekte men nog slechts een stomp en dus werd er een andere voor in de plaats gezet.
Paal Nr.9
Nr 10 is een hele hoge paal, duidelijk met een tussenstuk van een latere datum dan de originele kop. Let op de vorm van de één; we zullen nog meer vormen tegenkomen.
Bij Kievitsdal staat paal 11, die bij de aanleg van het fietspad in 1980 werd verplaatst. Dit is de enige in de serie nieuwere palen die volgens het oorspronkelijke model is nagemaakt. Ook bij deze paal zitten de provinciewapens aan de verkeerde kant. De Franse keizer Napoleon reisde op 29 oktober 1811 langs deze weg van Amsterdam naar de Leusderheide om daar een wapenschouwing bij te wonen. Hij werd door de gemeenteraad van Baarn verwelkomd bij de twee grenspalen, waar een erepoort voor de keizer werd opgericht.

De Hollandse Leeuw en de twee Utrechtse leeuwen op paal 12.
Helaas een beetje onscherp, maar duidelijk genoeg is het sierlijke nummer 12 op deze paal te lezen. Samen met de nr 15 lijkt dit de origineelste paal te zijn. Onder het nummer het koperen anker om de gescheurde paal bijeen te houden.
Nummer 13 heeft het onheil niet van zich af kunnen schudden en is in 1956 om onbekende redenen kapotgegaan.
Paal 14 kwam al in 1935 aan z'n einde en werd toen vernieuwd.
Verstevigd met koperen ankers en ijzeren banden, is nummer 15 een van de oudste originele palen. Het is de laatste paal van de reeks die in deze originele staat te bewonderen is.
Bij paal 16 maakt de grens de knik naar het westen, richting Hollandsche Rading. De paal heeft een oud bovenstuk op een nieuwe voet.
Nr. 17
Paal nummer 18 aan de Floris V laan. In 1296 werd bij Egelshoek, even ten westen van het dorp Hollandsche Rading, Graaf Floris V door de Hollandse edelen gevangen genomen. Zij deden het met opzet hier, omdat zij dan net over de Utrechtse grens heen waren. Over deze grenslijn is eeuwenlang gestreden. Hollandsche Rading betekent letterlijk grens met Holland.

De twee Utrechtse leeuwen ...en de drie Hollandse.